Vol. 22 Núm. 2 (2024): Entre Algoritmos y Dataficación. Desafíos para la Construcción de un Sistema Educativo Democrático y Transformador en la Sociedad Digital
Artículos

Percepciones de las Familias sobre el Uso de Plataformas Digitales Comerciales en las Escuelas Públicas: Un Estudio sobre la Confianza y la Privacidad Digital

Pablo Rivera-Vargas
Biografía
Diego Calderón-Garrido
Biografía
Ainara Moreno-González
Biografía
Belén Massó-Guijarro
Biografía
Publicado 7 abril 2024

Palabras clave:

Plataformas digitales, Educación pública, Competencia digital, academic achievement, Familia
Cómo citar
Rivera-Vargas, P., Calderón-Garrido, D., Moreno-González, A., & Massó-Guijarro, B. (2024). Percepciones de las Familias sobre el Uso de Plataformas Digitales Comerciales en las Escuelas Públicas: Un Estudio sobre la Confianza y la Privacidad Digital. REICE. Revista Iberoamericana Sobre Calidad, Eficacia Y Cambio En Educación, 22(2), 85–99. https://doi.org/10.15366/reice2024.22.2.005

Resumen

Como refleja una creciente cantidad de investigaciones científicas, el proceso de plataformización educativa ha generado una serie de inquietudes respecto al uso educativo de las plataformas digitales, pero pocos estudios se han interesado por el esencial rol de las familias en este nuevo escenario. El propósito de este artículo es proporcionar evidencia sobre la percepción de las familias respecto a la confianza que depositan en las escuelas en el cuidado de sus hijos/as o tutelados/as al utilizar este tipo de recursos o medios digitales, y las posibles implicaciones de ello para los derechos de la infancia. Basándonos en una metodología cuantitativa que incluyó la aplicación de un cuestionario a familias con hijos/as matriculados en una escuela pública en Cataluña (n=1.639), se arroja luz sobre una amplia gama de percepciones en torno al uso de plataformas digitales. Mientras que algunos participantes valoran la utilidad de estas plataformas durante la pandemia, otros expresan preocupaciones relacionadas con la privacidad de los datos y la posibilidad de discriminación y ciberacoso. Se concluye la necesidad de estimular más investigaciones centradas en el rol clave de las familias a la hora de abordar las cuestiones éticas y sociales derivadas de la digitalización en la educación.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

Barassi, V. (2018). The child as datafied citizen: Critical questions on data justice in family life. En G. Mascheroni, C. Ponte y A. Jorge (Eds.), Digital parenting: The challenges for families in the digital age (pp. 89-112). Nordicom.

Calderón-Garrido, D., Parcerisa, L., Rivera-Vargas, P. y Moreno-Gonzàlez, A. (2023). Opiniones de las familias sobre corporaciones tecnológicas, plataformas digitales educativas y derechos de la infancia: Validación psicométrica de un instrumento. Revista Aloma, 41(1), 141-148. https://doi.org/10.51698/aloma.2023.41.1.141-148

Cánovas, P. y Sahuquillo, P. M. (2013). La protección del menor en las familias. Edetania, 44, 93-109.

Castañeda, L. y Williamson, B. (2021). Assembling new toolboxes of methods and theories for innovative critical research on educational technology. Journal of New Approaches in Educational Research, 10(1), 1-14. https://doi.org/10.7821/naer.2021.1.703

Cobo-Romani, C. y Rivera-Vargas, P. (2022). Turn off your camera and turn on your privacy: A case study about zoom and digital education in South American countries. En L. Pangrazio y J. Sefton (Eds.), Learning to live with datafication educational case studies and initiatives from across the world (pp. 35-60). Routledge. https://doi.org/10.31235/osf.io/yanzw

Cobo, C. y Rivera-Vargas, P. (2023). What is algorithmic education and why do education institutions need to consolidate new capacities? En C. Cobo y A. Rivas (Eds.), The new digital education policy landscape (pp. 210-225). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003373018-14

Dias, P., Brito, R., Ribbens, W., Daniela, L., Rubene, Z., Dreier, M., Gemo, M., Di Gioia, R. y Chaudron, S. (2016). The role of parents in the engagement of young children with digital technologies: Exploring tensions between rights of access and protection, from “gatekeepers” to “scaffoldres”. Global Studies of Childhood, 6(4), 414-427. https://doi.org/10.1177/2043610616676024

Díez-Gutiérrez, E. (2021). Gobernanza híbrida digital y capitalismo EdTech: La crisis del covid-19 como amenaza. Foro de Educación, 19(1), 105-133. https://doi.org/10.14516/fde.860

Dussel, I. (2021). Escuelas en tiempos alterados. Tecnologías, pedagogías y desigualdades. Nueva Sociedad, 293, 130-141.

Frechette, J. y Williams, R. (2015). Media education for a digital generation. Routledge.

Giménez-Gualdo, A. M., Arnaiz-Sánchez, P., Cerezo-Ramírez, F. y Prodócimo, E. (2018). Percepción de docentes y estudiantes sobre el ciberacoso. Estrategias de intervención y afrontamiento en educación primaria y secundaria. Comunicar, 26(56), 29-38. https://doi.org/10.3916/C56-2018-03.

Grané, M. (2021). Mediación digital parental. ¿Es necesaria una educación digital en la primera infancia?. Revista Electrónica de Tecnología Educativa, 76, 7-21. https://doi.org/10.21556/edutec.2021.76.2037

Hodges, C., Moore, S., Lockee, B., Trust, T. y Bond, A. (2020). The difference between emergency remote teaching and online learning. EDUCAUSE Review.

Jacovkis, J., Rivera-Vargas, P., Parcerisa, L. y Calderón-Garrido, D. (2022). Resistir, alinear o adherir. Los centros educativos y las familias ante las BigTech y sus plataformas digitales. Edutec. Revista Electrónica de Tecnología Educativa, 82, 104-118. https://doi.org/10.21556/edutec.2022.82.2615

Kerlinger F. N. y Lee, H. B. (1999). Foundations of behavioral research. Wadsworth.

Kerssens, N. y Van Dijck, J. (2022). Governed by edtech? Valuing pedagogical autonomy in a platform society. Harvard Educational Review, 92(2), 284-303. https://doi.org/10.17763/1943-5045-92.2.284

Landri, P. (2018). Digital governance of education: Technology, standards and Europeanization of education. Bloomsbury Publishing.

Lewis, S., Holloway, J. y Lingard, B. (2022). Emergent developments in the datafication and digitalization of education. Oxford Research Encyclopedias. https://doi.org/10.4324/9781003207528-5

Macià-Bordalba, M. (2016). La comunicación familia-escuela: El uso de las TIC en los centros de primaria. Revista Electrónica Interuniversitaria de Formación del Profesorado, 19(1), 73-83. https://doi.org/10.6018/reifop.19.1.245841

Martins, R., Costa, E., Paulo, E. y Pascoinho, J. (2022). From the classroom to digital platform. A Study with Teachers and Families. En A. Mesquita, A. Abreu, J. V. Carvalho (Eds.), Perspectives and trends in education and technology. Smart innovation, systems and technologies (pp. 813-821). Springer. https://doi.org/10.1007/978-981-16-5063-5_66

Moreno-González, A., Caderón-Garrido, D., Parcerisa, L., Rivera-Vargas, P. y Jacovkis, J. (2023). Survey data on families’ perceptions of ed-tech corporations, educational digital platforms and children’s rights. Data in Brief, 47. https://doi.org/10.1016/j.dib.2023.109017

Morozov, E. (2015). La locura del solucionismo tecnológico. Katz Editores.

Moser, C., Chen, T. y Schoenebeck, S. Y. (2017). Parents’ and children’s preferences about parents sharing about children on social media. Human Factors in Computing Systems, 25, 5221-5225. https://doi.org/10.1145/3025453.3025587

Nikken, P. y de Haan, J. (2015). Guiding young children’s internet use at home: Problems that parents experience in their parental mediation and the need for parenting support. Cyberpsychology: Journal of Psychosocial Research on Cyberspace, 9(1), art 3. https://doi.org/10.5817/CP2015-1-3

Osorio-Sáez, E., Eryilmaz, N., Sandoval-Hernandez, A., Lau, Y., Barahona, E., Bhatti, A., Caesar Ofoe, G., Castro Ordóñez, L., Cortez Ochoa, A., Espinoza Pizarro, R., Fonseca Aguilar, E., Isac, M., Dhanapala, K., Kumar Kameshwara, K., Martínez Contreras, Y., Mekonnen, G., Mejía, J., Miranda, C., Moh'd, S., Morales Ulloa, R., Morgan K., K., ... Zionts, A. (2021). Survey data on the impact of covid-19 on parental engagement across 23 countries. Data in Brief, 35, 106813. https://doi.org/10.17632/kvvdgvs8zs.2

Parcerisa, L., Jacovkis, J., Rivera-Vargas, P. y Herrera-Urízar, G. (2023). Corporaciones tecnológicas, plataformas digitales y privacidad: Comparando los discursos sobre la entrada de las BigTech en la educación pública. Revista Española de Educación Comparada, 42, 221-239. https://doi.org/10.5944/reec.42.2023.34417

Plowman, L., McPake, J. y Stephen, C. (2008). Just picking it up? Young children learning with technology at home. Cambridge Journal of Education, 38, 303-319. https://doi.org/10.1080/03057640802287564

Plowman, L. (2015). Researching young children’s everyday uses of technology in the family home. Interacting with Computers, 27(1), 36-46. https://di.org/https://doi.org/10.1093/iwc/iwu031

Poell, T., Nieborg, D. y Van Dijck, J. (2019). Platformisation. Internet Policy Review, 8(4), 1-13. https://doi.org/10.1177/146144481876

Poell, T., Nieborg, D. y Duffy, B. (2022). Spaces of negotiation: Analyzing platform power in the news industry. Digital Journalism, 11, 1-19. https://doi.org/10.1080/21670811.2022.2103011

Reed, E., Wong, A. y Raj, A. (2020). Cyber sexual harassment: A summary of current measures and implications for future research. Violence Against Women, 26(13), 1727-1740. https://doi.org/10.1177/1077801219880959

Rivera-Vargas, P., Calderón-Garrido, D., Jacovkis, J. y Parcerisa, L. (2024). BigTech digital platforms in public schools: Student and family concerns and confidence. Journal of New Approaches in Educational Research, 13(5), art 4. https://doi.org/10.1007/s44322-023-00003-4

Rivera-Vargas, P., Mateu-Luján, B., Rappoport, S. y Gamboa, Y. (2023). Digitalización de los centros educativos y uso de teléfonos móviles en el aula. Análisis del caso español. REICE. Revista Iberoamericana sobre Calidad, Eficacia y Cambio en Educación, 21(4), 25-43. https://doi.org/10.15366/reice2023.21.4.002

Rivera-Vargas, P., Jacovkis, J., Herrera-Urizar, G., Calderón-Garrido, D., Miño- Puigcercós, R., Parcerisa, Ll., Folguera, S., Moreno, A., Massot, B., Passerón, E., Alonso-Cano, C., Gasull-Figueras y Rilo-Borredà, C. (2023). Plataformas digitals BigTech del sistema educatiu català i drets de la infància: amenaces i retos. Informe final projecte EdDiT “Corporacions tecnològiques, plataformes educatives digitals i garantia dels drets de la infància amb enfocament de gènere (ACCD, 2022- 23)”. Esbrina Recerca Universitat de Barcelona.

Sancho-Gil, J. M., Rivera-Vargas, P. y Miño-Puigcercós, R. (2020). Moving beyond the predictable failure of Ed-Tech initiatives. Learning, Media and Technology, 45(1), 61-75. https://doi.org/10.1080/17439884.2019.1666873

Saura, G., Díez-Gutiérrez, E., y Rivera-Vargas, P. (2021). Innovación Tecno-Educativa “Google”. Plataformas Digitales, Datos y Formación Docente. REICE. Revista Iberoamericana sobre Calidad, Eficacia y Cambio en Educación, 19(4), 111-124. https://doi.org/10.15366/reice2021.19.4.007

Selwyn, N., Hillman, T., Eynon, R., Ferreira, G., Knox. J., Macgilchrist, F. y Sancho-Gil, J. (2020). What’s next for Ed-Tech? Critical hopes and concerns for the 2020s. Learning, Media and Technology, 45(1), 1-6. https://doi.org/10.1080/17439884.2020.1694945

Stoilova, M., Livingstone, S. y Nandagiri, R. (2020). Digital by default: Children’s capacity to understand and manage online data and privacy. Media and Communication, 8(4), 197-207. https://doi.org/10.17645/mac.v8i4.3407

Suárez-Guerrero, C., Rivera-Vargas, P. y Raffaghelli, J. (2023) EdTech myths: Towards a critical digital educational agenda. Technology, Pedagogy and Education, 32. https://doi.org/10.1080/1475939X.2023.2240332

Ten Berge, J. M., Krijnen, W.P., Wansbeek, T. y Shapiro, A. (1999). Some new results on correlation-preserving factor scores prediction methods. Linear Algebra and Its Applications, 289(1-3), 311-318. https://doi.org/10.1016/S0024-3795(97)10007-6

Teräs, M., Suoranta, J., Teräs, H. y Curcher, M. (2020). Post-covid-19 education and education technology “solutionism”: A seller’s market. Postdigital Science and Education, 2, 863-878. https://doi.org/10.1007/s42438-020-00164-x

Van Dijck, J. (2020). Seeing the forest for the trees: Visualizing platformization and its governance. New Media & Society, 23(9), 2801-2819. https://doi.org/10.1177/1461444820940293

Williamson, B. y Hogan, A. (2020). Commercialisation and privatisation in/of education in the context of Covid-19. Education International.

Williamson, B. (2021). Making markets through digital platforms: Pearson, edu-business, and the (e)valuation of higher education. Critical Studies in Education, 62(1), 50-66. https://doi.org/10.1080/17508487.2020.1737556

Williamson, B., Gulson, K. N., Perrotta, C. y Witzenberger, K. (2022). Amazon and the new global connective architectures of education governance. Harvard Educational Review, 92(2), 231-256. https://doi.org/10.17763/1943-5045-92.2.231

Wisniewski, P., Jia H., Xu H., Rosson, M.B. y Carroll, J.M. (2015). ‘Preventative’ vs. ‘reactive’: how parental mediation influences teens¡’ social media privacy behaviors. Computer Networks as Social Networks, 22, 302-316. https://doi.org/10.1145/2675133.2675293

Xie, W. y Kang, C. (2015). See you, see me: Teenagers’ self-disclosure and regret of posting on social network site. Computers in Human Behavior, 52, 398-407. https://doi.org/10.1016/j.chb.2015.05.059

Zuboff, S. (2015). Big other: Surveillance capitalism and the prospects of an information civilization. Journal of Information Technology, 30(1), 75-89. https://doi.org/10.1057/jit.2015.5