Vol. 26 (2017)
Artículos

La explotación de las aves en época romana en la península Ibérica

LLUÍS GARCIA PETIT
CNRS
Publicado enero 28, 2017

Palabras clave:

GALLINA, GALLO, AVES, HISTORIA DE LA ALIMENTACIÓN, ÉPOCA ROMANA
Cómo citar
GARCIA PETIT, L. (2017). La explotación de las aves en época romana en la península Ibérica. Archaeofauna, 26, 53–65. https://doi.org/10.15366/archaeofauna2017.26.004

Resumen

Los escasos estudios publicados sobre huesos de aves en la península Ibérica han llevado a la identificación de menos de novecientos restos procedentes de 38 yacimientos romanos. Corresponden a un número notable de especies, si bien la mayoría de ellas están representadas únicamente por entre 1 y 5 restos. La comparación con las aves mencionadas en las fuentes escritas revela la ausencia de Porphyrio porphyrio, Francolinus francolinus y Fulica atra, entre otras. La especie predominante con el 77 % de los restos es la gallina (Gallus gallus), seguida por la perdiz roja (Alectoris rufa), la perdiz pardilla (Perdix perdix), la oca común (Anser anser) y la paloma bravía (Columba livia). Algunos hallazgos sugieren el consumo de especies de gran tamaño como Otis tarda o Grus grus.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

ANDRÉ, J. 2009: L’alimentation et la cuisine à Rome. Les Belles Lettres, París.

APICI 1990: L’art de la cuina. Fundació Bernat Metge, Barcelona.

BACHER, A. 1967: Vergleichend morphologische Untersu- chungen an Einzelknochen des postkranialen Skeletts in Mitteleuropa vorkommender Schwäne und Gänse. Dissertation, Institut für Paläoanatomie, Domestika- tionsforschung und Geschichte der Tiermedizin, Mú- nich.

BENECKE, N. 1994: Der Mensch und seine Haustiere. Theiss, Stuttgart.

BOCUSE, P. 1993: La cuisine du gibier. Flammarion, Évreux.

BODSON, L. 2004: Aperçu du comportement envers les ani- maux d’élevage chez les producteurs et les utilisateurs de l’antiquité grecque et romaine. In: Guintard, C. & Mazzoli-Guintard, C. (eds.): Élevage d’hier, élevage d’aujourd’hui: 33-63. Presses Universitaires de Ren- nes.

BRUNEAU, P. 1965: Le motif des coqs affrontés dans l’i- magerie antique. Bulletin de correspondance helléni- que 89: 90-121.

CASAS, J. & RUIZ DE ARBULO, J. 1997: Ritos domésticos y cultos funerarios: ofrendas de huevos y gallináceas en villas romanas del territorio emporitano (s. III d. C.). Pyrenae 28: 211-227.

CASTAñOS, J.; CASTAñOS, P. & MARTÍN-BUENO, M. 2006: Estudio arqueozoológico de la fauna de Bilbilis (Zara- goza). Saldvie 6: 29-57.

CASTAñOS, P. 2007-2008: Estudio arqueozoológico de la fauna de Arcaya (Álava). Veleia 24-25: 1162-1182.

CEGARRA, M. 1996: Le coq. Ethnozootechnie 58: 13-24.

CORONA, E. 2010: Small domestic fowl in a Roman site from Spain (Veranes, Asturias). In: Prummel, W.; Zei- ler, J.T. & Brinkhuizen (ed.): Birds in Archaeology. Proceedings of the 6th Meeting of the ICAZ Bird Wor- king Group in Groningen: 23-28. Groningen.

CRAWFORD, R.D. 1984: Domestic fowl. In: Mason, I.L. (ed.): The evolution of domesticated animals: 298-311. Longman, London.

DAVIS, S. 2007: Mammal and bird remains from the Iron Age and Roman periods at Castro Marim, Algarve. Trabalhos do CIPA 107. Instituto Portugués de Arqueo- logía, Lisboa.

DETRY, C. & ARRUDA, A.M. 2013: A fauna da Idade do Ferro e da Época Romana de Monte Molião (Lagos, Algarve): continuidades e rupturas na dieta alimentar. Revista Portuguesa de Arqueologia 16: 213-226.

DIGARD, J.P. 1990: L’homme et les animaux domestiques. Fayard.

DRäGER, N. 1964: Tierknochenfunde aus der Stadt auf dem Magdalensberg bei Klagenfurt in Kärnten. I. Die Vö- gelknochen. In: Vetters, H. (ed.): Naturkundliche Fors- chungen zu den Grabungen auf dem Magdalensberg. Kärntner Museumschriften XXXIII: 1-55. Klagenfurt.

ELIANO, C. 1989: Historia de los animales. Akal/Clásica 18.

ERBERSDOBLER, K. 1968: Vergleichend morphologische Untersuchungen an Einzelknochen des postkranialen Skeletts in Mitteleuropa vorkommender mittelgrosser Hühnervögel. Dissertation, Institut für Paläoanatomie, Domestikationsforschung und Geschichte der Tierme- dizin, Múnich.

FERNÁNDEZ, C. 2003: Ganadería, caza y animales de com- pañía en la Galicia romana: estudio arqueozoológico. Brigantium 15.

FICK, O. 1974: Vergleichend morphologische Untersu- chungen an Einzelknochen europäischer Taubenarten. Dissertation, Institut für Paläoanatomie, Domestika- tionsforschung und Geschichte der Tiermedizin, Mú- nich.

FREY, S. 1991: Bad Wimpfen I. Forschungen und Berichte zur Vor- und Frühgeschichte in Baden-Württemberg,

Konrad Theiss Verlag, Sttutgart.

FROIDL, I. 1986: Das Wild-Kochbuch. Wilhelm Heyne Ver- lag, Múnich.

GARCÍA, L. 1997: Les restes d’oiseaux des sites de Serinyà (Pays Catalans). In: Fullola, J.M. & Soler, N. (eds.): El món mediterrani després del pleniglacial (18.000-

000 BP): 329-344. Girona.

GARCÍA, L. 1999: Les oiseaux de Lattes et leur exploitation pendant l’Antiquité. In: Py, M. (dir.): Recherches sur le quatrième siècle avant notre ère à Lattes. Lattara 12: 609-634.

GARCÍA, L. 2002: La migration du coq: de l’extrême orient à la Méditerranée. In: Gardeisen, A. (ed.): Mouvements ou déplacements de populations animales en Médite- rranée au cours de l’Holocène. B.A.R. (International Series) 1017. Oxford.

GARCÍA, L. 2005: Recent studies on prehistoric to medie- val bird bone remains from Catalonia and Southeast France. In: Grupe, G. & Peters, J. (eds.): Feathers, grit and symbolism. Birds and humans in the Ancient Old and New Worlds. Documenta Archaeobiologicae 3: 147-163.

GARCÍA, L. 2007: Notes sobre unes restes d’aus de la ne- cròpolis de la plaça de la Vila de Madrid (Barcelona). QUARHIS 3: 98-101.GAUTIER, A. 1990: La domestication. Éditions Errance, París.

GÓMEZ, J.A. 2005: El factible pasado doméstico del cala- món. Quercus 230: 14-18.

GOSSIAUx, P.P. 2000: Vivre en Léopard, mourir en homme. In: Bodson, L. (ed.): Ces animaux que l’homme choisit d’inhumer. Contribution à l’étude de la place et du rôle de l’animal dans les rites funéraires: 169-269. Collo- ques d’histoire des connaissances zoologiques 11. Lieja.

GONZÁLEZ, A. 2013: La riqueza en la basura: estudio del registro arqueozoológico de la excavación de la mura- lla oeste de la antigua ciudad de Ilici. In: Sanchís, A. & Pascual, J.L. (coord.): Animals i arqueologia hui: 323-348.

HERNÁNDEZ, F. 1993: Catálogo provisional de los yaci- mientos con aves del cuaternario de la Península Ibé- rica. Archaeofauna 2: 231-275.

HIDALGO, S.J. & CARRANZA, J. 1990: Ecología y compor- tamiento de la avutarda (Otis tarda L.). Universidad de Extremadura, Badajoz.

HORN, E. & MUHLE-WITT, C. 1992: Wild in der Küche. BLV Verlagsgesellschaft, Múnich.

IBORRA, M.P. 2012: El material faunístico recuperado en el depósito votivo de Libisosa. In: Uroz, H. (ed.): Prác- ticas rituales, iconografía vascular y cultura material en Libisosa (Lezuza, Alicante): 199-213. Universidad de Alicante, Cajasol Obra Social, Alicante.

IBORRA, M.P.; GUILLEM, P.M.; GRAU, E. & RIBERA, A. 2013: El pozo votivo fundacional de L’Almoina (Va- lencia, siglo II a. C.). Estudio del material paleobioló- gico. Proyecto Valentia-Pompeia: economía y medio ambiente en dos ciudades de época republicana. In: Sanchís, A. & Pascual, J.L. (coord.): Animals i arqueo- logia hui: 305-322.

KOKABI, M. 1982: Arae Flaviae II. Viehhaltung und Jagd im römischen Rottweil. Forschungen und Berichte zur Vor- und Frühgeschichte in Baden-Württemberg, 13. Konrad Theiss Verlag, Sttutgart.

KRAFT, E. 1972: Vergleichend morphologische Untersu- chungen an Einzelknochen Nord- und Mitteleuropäis- chen kleineren Hühnervögel. Dissertation, Institut für Paläoanatomie, Domestikationsforschung und Geschichte der Tiermedizin, Múnich.

LEFèVRE, C. 1993: Exploitation par l’homme de l’avifaune marine en milieu insulaire. Exemples de la Patagonie australes, des îles Aléoutienne et de l’Atlantique nord. In: Exploitation des animaux sauvages à travers le temps: 115-123. Éditions APCA, Juan-les-Pins.

LIGNEREUx, Y.; PÉRIN, N. & PETERS, J. 2000: Les vestiges fauniques de vertébrés du site ibérique et romain de La Picola (Santa Pola, Alicante). In: Badie, A.; Gailledrat, É.; Moret, P.; Rouillard, P.; Sánchez, M.J. & Sillières,

P. (eds.): Le site antique de La Picola à Santa Pola (Alicante, Espagne): 301-317. Éditions Recherche sur les Civilisations, Casa de Velázquez, París y Madrid.

LLORENTE, L. 2011: Las aves. In: Blasco, C.; Liesau, C. & Ríos, P. (ed.): Yacimientos calcolíticos con campani- forme de la región de Madrid: nuevos estudios: 223-225. Patrimonio Arqueológico de Madrid 6. Madrid.

LUJÁN, N. 1988: Historia de la gastronomía. Plaza y Janés, Barcelona.

MARTÍNEZ, R. & CEGARRA, M.A. 1994: Los restos óseos. In: López, I.; Marín, C.; Martínez, R. & Matamoros, C. (eds.): Hallazgos arqueológicos en el Palau de les Corts: 483-493. Corts Valencianes, Valencia.

MCGOWAN, P.J.K. 1994: Family Phasianidae (pheasants and partridges). In: Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Sargatal, J. (eds.): Handbook of the Birds of the World 2. Lynx Edicions, Barcelona.

MORALES, J.V. 2009: Estudio de los restos de fauna recu- perados en la excavación arqueológica de la Villa de la Vallaeta (Sagunt). ARSE 43: 161-216.

MORAND, S. 1989: Toute la cuisine traditionelle de Bre- tagne. Luçon.

PÉREZ, A. 1998: Tres casos de rituales fundacionales o pro- piciatorios en construcciones domésticas en el alto im- perio romano: ¿latinidad o indigenismo?. ARYS 1: 195-206.

PETRUCCI, G. & VITRI, S. 1995: Resti di fauna da strutture della romanizzazione da Montereale Valcellina (PN). Padusa quaderni 1: 235-254.

POLO, M.; GARCÍA-PRÓSPER, E. & SANCHÍS, A. 2005: Estudio bioarqueológico de las cremaciones del monu- mento funerario romano del “Solar de la Morería” de Sagunto. ARSE 39: 229-268.

RAFEL, N. 1985: El ritual d’enterrament ibèric: un assaig de reconstrucció. Fonaments 5: 13-31.

RONECKER, J.P. 1994: Le symbolisme animal. Éditions Dangles, Saint-Jean-de-Braye.

SALSETES, P. 2005: La cuina de les quatre estacions. Rou- rich-Malhivern, Sant Cugat del Vallès.

SANCHÍS, A. 2006: Estudio arqueozoológico. In: Albiach,

R. & Madaria, J.L. de (coord.): La villa de Cornelius (L’Ènova, Valencia): 19-28. ADIF, Ministerio de Fo- mento, Valencia.

SAROBE, V.M. 1995: La cocina popular navarra. Caja de Ahorros de Navarra, Pamplona.

SARRIÓN, I. 1979: Clasificación de la fauna del yacimiento romano de Santa Bárbara, La Vilavella (Castelló). Cua- dernos de Prehistoria y Arqueología Castellonenses 6: 247-257.

SERJEANTSON, D. 1988: Seabird exploitation in Scotland. Archaeozoologia II(1.2). La Pensée Sauvage.

SIKE, Y. de 1996: Du coq à l’âme. Parcours, tours et dé- tours du coq dans le monde hellénique. Ethnozootech- nie 58: 13-24.

TORMO, C. 2012: Los restos de fauna. In: García, P.; López, D. & Jiménez, J.L. (eds.): Al pie de la Vía Augusta: el yacimiento romano de Faldetes (Moixent, Va- lència): 83-88. Enagás-Acuamed, Valencia.

VENDRIES, C. 2003: Le coq dans l’antiquité gréco-ro- maine. In: Le coq, histoires de plumes et de gloire: 24-

Saint-Riquier.

WOELFLE, E. 1967: Vergleichend morphologische Unter- suchungen an Einzelknochen des postcranialen Skelettes in Zentraleuropa vorkommender Enten, Halbgänse und Säger. Dissertation, Institut für Paläoanatomie, Domestikationsforschung und Geschichte der Tierme- dizin, Múnich.